Büyük Buhran Nedir? Nedenleri ve Sonuçları Nelerdir?

Büyük BuhranBu, 1920’lerin sonlarından 1930’lara kadar tüm dünyada yankı uyandıran bir ekonomik bunalımdır. 24 Ekim 1929’da ABD’de Kara Perşembe olarak da bilinen bu ekonomik buhran patlak verdi. Her şey panikleyen yatırımcıların 13 milyon hisse satmasıyla başladı.

1929 Büyük Buhran Sonraki dört işlem gününde, ABD hisse senetleri için popüler Dow Jones Sanayi Ortalaması yaklaşık %25 düştü. Ekim 1929 ile Temmuz 1932 arasında yaklaşık %90 oranında değer kaybederek önümüzdeki üç yıl boyunca düşmeye devam etti. Bu borsa çöküşü, tüketici harcamalarını ve iş yatırımını önemli ölçüde azalttı. Sonuç olarak, ABD GSYİH’si Büyük Buhran’ın ilk yıllarında önemli ölçüde düşerek 1929’da 104,6 milyar dolardan 1933’te 57,2 milyar dolara düştü. 2008 ile 2009 arasında, Büyük Durgunluğun zirvesinde, GSYİH sadece %2 düştü. Ekonomistlerin bir dizi farklı görüş üzerinde bölünmesiyle, ekonomik çöküşe neyin sebep olduğu konusundaki tartışmalar onlarca yıl devam etti. Genel olarak, bu, aşırı iyimser yatırımcı duyarlılığından ve ardından tüketiciler ve işletmeler için kolay kredi mevcudiyetinden kaynaklandı.

Yatırımcı iyimserliği ve tüketici harcamaları muhtemelen savaş sonrası 1920’lerden kaynaklanıyordu. Dünyanın dört bir yanındaki vatandaşlar ve hükümetler, geçim kaynaklarının artık risk altında olmadığını ve dikkatlerini yeni bir hayat kurmaya çevirdiklerini görünce rahatladı. Bankalar ve borç verenler, bu yeni güveni, krediyi daha uygun hale getirmek ve borç verme işlerinden kar elde etmek için bir fırsat olarak gördüler. Yaklaşık on yıldır, yoksul insanlara ve işletmelere krediler ve ipotekler verildi. Sonunda, yüksek tüketici kredisi ve kamu borcu piyasaları aşağı çekti.

Büyük Buhranın Nedenleri

Borsa çöküşünün ardından Wall Street yatırımcıları paniğe kapıldı ve borsadan yaklaşık 30 milyar dolar silindi. Bu, bankalar gibi diğer büyük finansal kurumların çökmesine yol açtı. 1929 Büyük BuhranBorsa çöküşünden sonra yaklaşık 5.000 bankanın iflas ettiği söyleniyor. Avusturya’nın en önemli bankası olan Boden-Kredit Anstalt böyle bir bankaydı.

Tüketici harcamalarında ve yatırımlarda önemli bir düşüş oldu, bu da endüstriyel üretimde büyük bir düşüşe ve şirketlerde işten çıkarmalara yol açtı. 1933’te işsizlik oranı %25’e yükseldi ve ABD GSYİH’sı deflasyon nedeniyle yarıya indi. Ekonomide yaklaşık 15 milyon iş kaybedildi. Büyük Buhran’ın bir başka önemli etkisi de, Amerika’nın Ortabatısındaki birçok çiftçinin kuraklık ve aşırı tarım nedeniyle mülklerini kaybetmesiydi. Bu, tarım arazilerini yok eden Dust Bowl olarak biliniyordu.

Büyük Buhran nedir? Büyüklüğünü rakamlarla görünce detaylı olarak tanıdık. Büyük Buhranın Nedenleri Hadi düşünelim.

• Bunun bir nedeni, ABD Federal Rezervinin izlediği sıkı para politikasıdır.
• 1929 borsa çöküşü, depresyonun temel nedenlerinden biridir.
• Borsa çöküşünün etkisi, bankaların çöküşü, daha fazla insanın bankalardan tasarruflarını çekmesiyle kapanmalara yol açtı.
• Tasarruflardaki azalmaya bağlı olarak alımlarda düşüş yaşandı.
• Smoot-Hawley Tarifesi’nin veya 1930 Tarife Yasası’nın kabulü, ithal mallara yüksek vergiler koydu. Buna cevaben, ticaret ortakları Amerika Birleşik Devletleri’nde üretilen mallara yüksek tarifeler uygulayarak dünya ticaretinin 1929 ile 1934 arasında yaklaşık üçte iki oranında düşmesine neden oldu.
• Kuraklık ve tarımsal uygulamalar nedeniyle çevresel bozulma, toprağı korumayı başaramadı ve geniş tarım dışı alanların oluşmasına neden oldu. Bu, Toz Kasesi olarak biliniyordu. Buna ekinleri ve hayvanları yok eden toz fırtınaları eşlik etti.

Büyük Buhran nasıl sona erdi?

1932’de ülke, Franklin D. Roosevelt’i başkan olarak seçti. Büyük Buhranı sona erdirmek için federal hükümet programları oluşturma sözü verdi. New Deal’ı 100 günde kabul etti ve yaşamı boyunca 42 yeni ajans kurdu. İstihdam yaratmak, sendikalar oluşturmak ve işsizlik sigortası sağlamak için tasarlandılar. Bu programların çoğu bugün hala var. Ekonomiyi korumaya ve başka bir bunalımı önlemeye yardım etmeye çalışıyorlar.

Büyük Buhran’ın sona ermesinin ana nedenini açıklamış olsak da, birkaç önemli faktör daha var.

1. Yeni Anlaşma

New Deal, Franklin Roosevelt tarafından izlenen politikayı ifade eder. O sırada, Amerika Birleşik Devletleri’nin yeni seçilen Başkanıydı. Acil Banka Yasası, Acil İpotek Çiftliği Yasası ve Tarımsal Uyum Yasası gibi politikaları denetledi.

Bu politika, ekonomiyi istikrara kavuşturmak ve çiftçilerin ve mahsullerinin güvenliğini sağlamak için uygulandı.

Tüm bu politikalar ve diğer yeni tedbirler ekonomide istikrarın sağlanmasına zemin hazırlamıştır.

2. 2. Dünya Savaşı

Bazı ekonomistler, İkinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesinin Büyük Buhran’ı sona erdiren faktörlerden biri olduğunu öne sürüyorlar. ABD’nin savaşa müdahil olması nedeniyle hükümet harcamaları önemli ölçüde arttı ve daha fazla istihdam yaratıldı.

Bu, II. Dünya Savaşı’nın sonunda vergilendirme ve düzenlemedeki dramatik düşüşle birleştiğinde, Büyük Buhran’ın sona ermesine büyük katkıda bulundu.

Büyük Buhranın Etkileri

Bu çalkantılı dönem sona ermiş olsa da bir takım olumsuz sonuçları da olmuştur.

• Çöküş birçok banka ve şirketin iflas etmesine yol açtı.
• Bu çöküş kitlesel işsizliğe yol açtı. 1931’de sadece Amerika’da 6 milyon işsiz vardı.
• Kriz tarım sektörünü de etkiledi. Bu kriz sonucunda çiftçilerin %25’i topraklarını kaybetti.
• 1929 ile 1932 yılları arasında ABD’deki fabrikaların neredeyse yarısı kapatıldı.
• Kriz sadece ABD sınırları içinde kalmamış, diğer devletleri de etkilemiştir. Krizin ilk yayıldığı ülkeler İngiltere ve Almanya oldu. Avrupa’da işsizlik oranı yüzde 30’a yükseldi.
• Uluslararası ticaret hacmi yüzde 60 azaldı.
• Küresel sonuçları olan bu kriz, 2. Dünya Savaşı’nda önemli rol oynamıştır.

Büyük Buhran’ın Türkiye’ye Etkisi

Büyük Buhran’ın diğer ülkeleri de etkileyen küresel bir kriz olduğundan bahsetmiştik. Türkiye’ye de sıçrayan bu ekonomik kriz, hükümetin bir ekonomi politikası benimsemesine neden oldu. Bu kriz nedeniyle ülkemizde dış ticaret açığı artmış, nüfusun alım gücü düşmüş, işsizlik oranı yükselmiştir.

1929 dünya ekonomik krizi Türk önlemleri Hadi düşünelim.

• Yabancı yerleşimlerde takas yöntemi tercih edilmektedir.
• İhracat teşvik edildi.
• İhraç edilen mallarda belirli bir standardı sağlamak amacıyla kalite kontrolü zorunlu hale gelmiştir. Bu konuyla ilgili görev 1934 yılında kurulan Türkiye Bürosu’na verildi.