El-Cezeri, 12. Yüzyıl içerisinde yaşamış ve otomasyon sistemlerinin kurucusu olarak bilinen bir kişidir. Hayatında birçok büyük makine ustası ve mucide önder olan Cezeri, oldukça keskin zekası ile bulunduğu dönem içerisinde ön plana çıkmayı başarmış bir mucittir.
Cezerinin hayatı, El-Cezeri kimdir? sorusunu cevapladıktan sonra Cezeri’nin hayatı boyunca neler yaptığına ve bilime neler kattığına daha yakından bakalım. Ayrıca döneminin en önemli mucitlerinden biri olan Cezeri’nin İslam’ın Altın Çağında Müslüman bir bilim adamı olarak yaptığı çalışmaları detaylı bir şekilde inceleyelim.
Cezerinin Hayatı ve Eserleri
Cezeri, 1136 yılında Cizre’nin Tor mahallesinde dünyaya gelmiştir. Kendisi sibernetik alanının kurucusu olarak kabul edilir ve fizikçi, matrix ve robot ustası olan bir bilim adamıdır. Cezeri, lakabını yaşadığı şehirden almış ve özellikle fizik ve mekanik alanlarında uzmanlaşmıştır. Bunun yanında robotik konusundaki en eski çalışmanın Cezeri’ye ait olduğunu söylemek mümkündür.
Cezeri yaptığı çalışmalar ile günümüz mekanik ve sibernetik bilimlerinin temelini atmıştır. Zamanında yaptığı otomatik makineler, Dünya bilim tarihi açısından önemli buluşlar olma özelliğine sahiptir. Ayrıca 50’den fazla olduğu belirtilen cihazın kullanım şeklini ve faydalanma süreçlerini bir kitapta çizimleri ile bir araya getirmiştir. Kitap günümüze saf koyası ile ulaşmamıştır, ancak kitabın bilinen 15 kopyasından 5 tanesi Topkapı ve Süleymaniye kütüphanelerinde, 10 tanesi Avrupa’nın farklı müzelerinde bulunmaktadır.
El Cezeri’nin bilinen ünlü yapıtları (Eser , Kitap ve Yayınları)
- Kitab-ül Hiyel
- Fil su saati
- Tavus kuşlu ibrik
- Mumlu saatler
- Fıskiyeler
- Abdest almak için otomatlar
- Suyu yukarı çıkaran araçlar
- Saz çalan robotlar
- Masa
Cezerinin Eserleri
Müslüman bilim adamının Kitab-ül Hiyel adını verdiği eseri 6 bölümden meydana gelir. Kitab-ül Hiyel kitabının;
- Birinci bölümde su saati ve kandilli su saatinin nasıl yapılacağı
- İkinci bölümde çeşitli kap ve kacakların nasıl yapılacağı
- Üçüncü bölümde abdest ve hacamatla ilgili olan ibrik ve tasların yapımı hakkında şekiller
- Dördüncü bölümde fıskiye ve havuzlar ile ilgili müzik ve otomatlarının yapımı
- Beşinci bölümde derinliği çok fazla olmayan kuyu ya da bir nehirde suyun yükselmesine yarayan aletlerin yapımı
- Altıncı bölümde ise birbiri ile benzerlik göstermeyen şekillerin yapımı hakkında şekil ve bilgiler yer almaktadır.
Cezeri, teorik çalışmalardan çok el yordamı ile ampirik çalışmalar yapmış ve bunun yanında cihazları kağıttan maketler halinde inşa etmiştir. Ayrıca bu çalışmalarında geometri kurallarından yararlanmıştır. Diğer yandan Cezeri’nin ilk hesap makinesini yüzyıllar önce yine aynı şekilde çalışma prensibine sahip olan ve kendi geliştirmiş olduğu saatte kullanmıştır. Ayrıca Cezeri, sadece otomatik sistemler kuran Müslüman bir bili adamı değil, bu otomatik sistemler arasında denge kurmuş olan bir mucittir.
Tüm bunların yanı sıra Cezeri’nin en büyük buluşlarından biri otomatik hizmetçi buluşudur. Otomatik kontrollü makinelerin ilk olarak bilinen Jacquard’ın dokuma tezgahından tam olarak 600 yıl önce suyun seviyesini algılayarak ne zaman su dökeceğini ve ne zaman meyve ya da içecek sunacağını kendi karar veren bir otomatik hizmetçi buluşuna imza atmıştır.
Son olarak Bediuzzaman El Cezeri’nin öneli eserlerinden biri de Diyarbakır Ulu Cami’de bulunan Güneş Saati’dir.
cezerinin hayatı – el cezeri kimdir – cezeri kimdir – cezeri hayatı kısaca – el-cezeri kimdir
